Als 22-jarige is Charlotte Remarque opgegroeid met een online leven in de schermwereld. In een essay voor de Volkskrant erkent zij dat de intensieve digitale mediavloed haar aandachtsspanne beinvloedt : ‘Daar is ongetwijfeld iets van waar. Onze breinen zijn door het smartphonescherm geconditioneerd geraakt om snelle prikkels op te schrokken als waren het snoepjes. Boeken zijn in die visie het entertainmentequivalent van een vezelrijke maaltijdsalade. De wilskracht die nodig is om niet voor de snoepjes te kiezen is immens.’
De trage wereld van de boeken is volgens velen een beter alternatief. Toch zet Charlotte daar een kleine kanttekening bij. Zij is van mening dat een al te grote nadruk op boeken-lezen-om-te-lezen, eveneens tot grote druk kan leiden. Een boek wordt dan meer een middel om je reputatie te beïnvloeden, dan dat het je werkelijk wat brengt. Een boekenlovende oudere vrouw riep bij Charlotte de volgende innerlijke reactie op: ‘Misschien is dit de crux, hét verschil met vroeger, met haar generatie: dat wij het boek niet meer beschouwen als bron van vermaak, maar bovenal als middel tot een doel. Informatie. Eruditie. Reputatie.’ Zo zag Charlotte een medestudent jarenlang met een historisch boekwerk zeulen, zonder zich werkelijk de inhoud eigen te maken. Dan is het boek meer een symbool, dan een voedingsbron. Moeten, wat schuldgevoel oproept. In plaats van lezen om werkelijk verrijkt te worden.
Charlotte stelt dat dit samenhangt met de onevenredige nadruk op productiviteit, die haar generatie gaande houdt. Elk uur dient nuttig besteed te worden. Veel jonge intellectuelen zijn druk met presteren, meters maken. Zij lezen om er iemand mee te worden. Vandaar de ontsluiting van boeken via geluidsopnames, zodat je ook onderweg en tijdens het sporten kennis op kunt doen. Remarque: ‘Vergeet niet de reclames voor speed reading-cursussen die je overal tegenkomt. 70 woorden per minuut? Daar kunnen we 120 van maken.’
Haar conclusie is ontnuchterend: ‘Deze houding tegenover leven en lezen – dat er een optimale, efficiënte manier is om het te doen – roeit veel meer uit dan alleen fictie.’ Kunst is om van te genieten. Niet alles leent zich voor prestatiedruk. Wie leest omdat het moet voor de bühne, dreigt de vreugde van het lezen te verdringen door prestatiedrang.
Lees hier het complete essay dat Charlotte Remarque schreef voor de Volkskrant.
